‘GO WITH THE FLOW’, THEY SAID. ‘IT WILL BE FUN’, THEY SAID. I GUESS NOT LIKE THIS?
Heeft iemand er ooit wel eens bij stilgestaan hoe vreemd het eigenlijk is om te zeggen dat je gewoon moet meebewegen met de flow? Ik bedoel, welke flow? Waar komt die flow vandaan? En nog belangrijker, wie of wat ‘leidt’ deze flow? Als namelijk niets het leidt, hoe weet ik dan of de flow wel een goede afloop heeft en of ik dat dus überhaupt wil volgen?
Goed – mogelijk maak ik de uitspraak iets letterlijker dan het bedoeld is, maar heb je hier ooit wel eens over nagedacht? Waarschijnlijk heb je de uitspraak wel eens gebruikt; was je er toen ook van bewust wat er eigenlijk wordt bedoeld met ‘de flow’? En sterker nog, waarom je daar in hemelsnaam in mee zou gaan??
De laatste tijd is het mij opgevallen dat bepaalde uitspraken continu terugkomen. ‘Go with the flow’, ‘follow your feelings’ en ‘live your truth’, zijn daar enkele prominente voorbeelden van. Ik ben mij toen gaan afvragen wat hier eigenlijk mee wordt bedoeld en of dit wel echt goede adviezen zijn. Deze uitspraken worden namelijk vaak achteloos gebruikt, want “iedereen doet het”. Maar, iets dat op grote schaal wordt uitgedragen, hoeft niet meteen goed te zijn.
In deze blog wil ik een tegengeluid geven door enkele van deze uitspraken onder de loep te nemen – en daar blijft het niet bij. Dit is de eerste blog in de reeks genaamd ‘cultured’ waarin ik doormiddel van populaire uitspraken en topics de huidige cultuur aan de kaak stel. Ik maak mij hier namelijk grote zorgen over, omdat ik zie hoe deze in een rap tempo één kant op is gaan pushen zonder kritiek te dulden. In deze reeks ga ik mij hier dus toch aan wagen om zo een ander perspectief te geven. Benieuwd? Laten we dan beginnen!’
JUST FLOW WITH IT
Zojuist kaartte ik het al kort aan – go with the flow. De meesten kennen – en dus gebruiken – dit als een geruststellende uitspraak. “Ah maak je niet zo druk, go with the flow” – je kent het wel. Op zich niet zo veel verkeerds mee, alleen blijft het daar niet bij. Velen vergeten dat de uitspraak oorspronkelijk in de jaren zestig is ontstaan als een levenswijze. Daar zit dus nog meer achter.
De ‘go with the flow’ filosofie leert dat men simpelweg moet meegaan met hetgeen dat op zijn of haar pad komt, en daar tevens tevreden mee te zijn. Klinkt op zich best romantisch, maar de werkelijkheid is anders. Zo is het voorbarig om te denken dat wanneer je dingen accepteert, dat rust geeft. Wanneer problemen aanhouden bijvoorbeeld, geeft dat echt geen rust – hoe hard je ook je best doet. Nu zijn er uiteraard zaken waar we geen invloed op hebben – daar zorgen over maken, heeft inderdaad geen zin. Maar, je niet druk laten maken en tevredenheid, zijn twee heel verschillende dingen.
Tevredenheid kennen we vaak in materiële zin – daar ben ik ook zeker niet tegen. De ‘go with the flow’ tevredenheid gaat echter specifiek over tevreden zijn met alles wat er in jouw leven gebeurt. Dat is dus een steek-je-kop-in-het-zand-mentaliteit. Het negeert namelijk compleet de noodzaak om verantwoordelijkheid te nemen en dingen te veranderen, want “de flow fixt het wel”.
Verantwoordelijkheid nemen is echter cruciaal. Doe je dit niet, dan downplay je jezelf enorm. Misschien komt iets vanzelf wel goed, maar hoeveel beter had je kunnen krijgen? Daarbij maakt het jou tot een passieve bijstaander van jouw eigen leven. Dat is al een gemis op zichzelf, maar dat betekent ook dat je bent overgeleverd aan alle winden van het leven, continu maar moet incasseren en ondertussen niet echt iets opbouwt. Klinkt dat nog romantisch? Wat nou als je een kant op gaat waar je helemaal niet naartoe wilde? Is dat een teken of toch tijd om het heft in eigen handen te nemen? Het is namelijk niet alsof je bij de flow kan klagen – want wat is dat nou, ‘de flow’?
GO WITH THE WHAT?
Wanneer we dus de ‘go with the flow’ levenswijze van dichterbij bekijken, zien we al dat het in de praktijk enkele bedenkelijke problemen oplevert. Toch is dit niet mijn grootste bezwaar; er is nog een veel belangrijker aspect. In de intro gaf ik al aan dat ‘de flow’ heel vaag is. Er is helemaal geen verduidelijking of je met de flow moet meegaan omdat het echt iets is dat onze levens leidt, of dat je gewoon meegaat met wat er op jouw pad komt om zo een vrediger en bovenal ‘weerstandloos’ leven te leiden.
Dit lijkt misschien een insignificant verschil, maar hier zitten wel flink verschillende implicaties aan. Zo stelt de eerste benadering dat er een autoriteit schuilgaat achter de flow waardoor we het kunnen vertrouwen. De tweede maakt het eigenlijk niet uit. Het wil vooral geen gedoe en gaat er wel vanuit dat het goed komt. Dit is dus enorm naïef – iets dat nu goed gaat, hoeft niet altijd zo af te lopen. Heel veel beter is de eerste optie echter ook niet. Het zegt wel dat de flow autoriteit heeft, maar hoe of wat de flow dit praktiseert, blijft vaag. De hamvraag is dan: zorgt dit ‘iets’ er echt voor dat dingen goed verlopen of is het gewoon toeval?
Autoriteit hebben over al onze levens is niet bepaald iets kleins. In eerste instantie is het een grote verantwoordelijkheid, daarnaast gaat dat ook niet zomaar. Er moeten bepaalde attributen aanwezig zijn. Zo moet het persoonlijke eigenschappen hebben als een bewustzijn en logica om dingen te aanschouwen, en aan de hand daarvan keuzes te maken die onze levens beïnvloeden. Daarnaast moet het meer macht en kennis hebben dan wijzelf om überhaupt in staat te zijn onze levens te leiden.
Is één of meer van deze eigenschappen niet aanwezig, dan is er geen sprake van een hogere autoriteit. Zonder macht kán iets immers niet onze levens leiden. Dit is ook het geval wanneer er geen persoonlijkheid aanwezig is. Zonder een bewustzijn en intelligentie is het alleen maar een ‘iets’ met macht. Er moet dus ook intellect zijn om dat te kunnen gebruiken. Kortom, er moet dus meer achter iets zitten om een hogere autoriteit te zijn. Is dat er niet, dan is het stom geluk als dingen goed lopen.
Als we weer naar de ‘go with the flow’ levenswijze kijken en dit vergelijken met bovenstaande eigenschappen, dan is er niet veel grond om te geloven dat er meer achter de flow schuilgaat. Eigenlijk onderstreept het alleen maar meer hoe abstract en ontwijkend de filosofie zelfs is. Zo wordt er helemaal niet uitgelegd of de flow echt meer kennis heeft dan wij, en of het überhaupt het beste met ons voorheeft. In plaats daarvan wordt alleen gezegd gewoon mee te gaan met waar het je brengt én daar ook nog eens tevreden mee te zijn. Verantwoording is dus nergens te bekennen.
Om dus terug te komen op mijn eerdere vraag: moeten we meegaan met de flow omdat er echt een autoriteit achter schuilt, of is het een makkelijke houding om een weerstandloos leven te leiden? Tja, de flow geeft het antwoord niet. We kunnen dus niet met 100% uitsluiten dat de flow geen hogere autoriteit is, maar het gegeven dat de filosofie daar ook niet veel om geeft, zegt mij eigenlijk al genoeg. Het doet mij zelfs sterk denken aan de tovenaar van The Wiz – groots in aanzien, maar weinig inhoudelijks. Überhaupt kaart die film heel goed aan hoe makkelijk dingen als autoriteit worden gezien; een kijktip dus.
Nu je dit zo leest, kan je denken: “oké, boeien?? Wat nou als ik gewoon zo wil leven?” Well, daar kan ik alleen op zeggen: be my guest. Ik kan – en wil – niemand ergens toe dwingen. Mij gaat het namelijk om een diepgaander probleem: aannemelijkheid. Om mij heen zie ik hoe veel dingen als aannemelijk worden gezien, simpelweg omdat anderen het ook zo zien – ook wel het ‘bandwagon effect’ genoemd. Dit is echter een gevaarlijke denkfout.
Een van de redenen waarom de huidige cultuur hard één kant op is gaan pushen, ís precies om het bandwagon effect. Er is dit idee ontstaan dat hetgeen dat door de cultuur wordt gepusht, het enige juiste is – waar deze uitspraken dus een product van zijn. Door ze echter onder de loep te nemen, wil ik echter laten zien dat dit niet het geval is. ‘Go with the flow’ lijkt dan wel een onbenullige uitspraak, ik hoop dat inmiddels duidelijk is dat deze filosofie – wanneer compleet gevolgd – wel degelijk serieuze gevolgen heeft. Wil je dan alsnog jouw leven zo leiden, ik kan je niet tegenhouden. Ik hoop alleen de eenzijdigheid te doorbreken door een tegengeluid te geven.
FOLLOW YOUR FEELINGS
Nu ‘go with the flow’ van de baan is, hoe moeten we dan ons leven leiden? Geen nood, want er is nog een leuke kreet: ‘follow your feelings’. Oftewel: luister naar je hart en ga dát achterna. Dit klinkt vrijwel als het tegenovergestelde van ‘go with the flow’. Zo laat je niet de dingen over je heen komen, maar ga je actief achter jouw emoties aan. Beter toch? Nah, niet zo snel.
Het is waar dat ‘follow your feelings’ een fanatiekere levensstijl is, maar dat maakt het niet automatisch beter. Daarbij lijkt het anders dan ‘go with the flow’, emoties zijn echter net zoals ‘de flow’ ongrijpbaar. Denk maar eens terug aan hoe jij je vijf jaar geleden over dingen voelde. Ik sla mezelf echt voor mijn hoofd als ik daaraan terugdenk. En wat dacht je van vorig jaar; had je toen dezelfde gevoelens? Ik niet. Sterker nog, vorige week voelde ik mij nog heel anders over bepaalde dingen dan dat ik nu doe. Waarom? Omdat gevoelens heel onvoorspelbaar zijn.
Het is heel logisch dat jouw gedachten en dus gevoelens veranderen wanneer je nieuwe dingen meemaakt. Gevoelens blijven hier echter niet bij. Zo kan ik iets eerst heel stom vinden, maar kan ik aan het einde van de dag – zonder daar echt een reden voor te hebben – er weer begrip voor hebben. Of ik sta op met een boos gevoel, maar dan verdwijnt het even later weer alsof er niks is gebeurd – gewoon omdat het kan.
Emoties zijn dus totaal niet betrouwbaar. Door hun veranderlijkheid, maar ook hun subjectiviteit. Iets dat goed voelt, hoeft niet meteen goed te zijn; denk aan roken of alcohol. Blind afgaan op al jouw emoties, is dus niet zo’n goed idee. Nu moet ik toegeven dat met ‘follow your feelings’ vooral de verlangens van emoties worden bedoeld, maar ook deze veranderen constant. Op één dag veranderen ze al tientallen keren. Zo kan ik een heel sterk verlangen hebben om iets te doen, maar ben ik het een paar uur later weer vergeten omdat ik al met een ander verlangen bezig ben. Of dan ga ik ermee aan de slag, maar heb ik er even later geen zin meer in.
Dit gegeven is niet nieuws onder de zon. Schopenhauer omschreef dit al met ‘de wil’. Hij wist hoe sterk de verlangens – oftewel ‘de wil’ – van emoties zijn. Maar, hij wist ook hoe irrationaliteit ze zijn en daarmee eigenlijk alleen maar een belemmering vormt. Emoties zijn namelijk niet gebaseerd op logica – sterker nog, ze trekken zich daar niks van aan. Die combinatie resulteert dus vaak in overhaaste beslissingen waar later spijt van komt. Denk maar eens aan alle stompzinnige dingen die je hebt gedaan. Dat is nooit het resultaat van een rationele gedachtegang, maar altijd van emoties.
Het is dus niet te ontkennen dat emoties vaak niet het beste in ons naar boven halen. Ze verlangen dan ook vaak niet het juiste. Niet uit bed willen komen, ongezonde dingen willen eten, en vooral geen verantwoordelijkheid nemen, zijn enkele verlangens waar we dagelijks mee worden geconfronteerd. Toch gaan we hier vaak niet in mee, omdat we wel weten dat dit niet de beste keuzes zijn op de lange termijn – en dat is meteen de key.
Alles wat we ervaren en verlangen gaat om instant gratification. Als we daar dus constant op af moeten gaan, moeten we ook continu de richting waar we naartoe gaan veranderen. Daar bouw je dus helemaal niks mee op. En zelfs al heb je een groter verlangen waar je naartoe wilt werken, wanneer het moeilijk wordt willen je gevoelens dat ook niet meer – hoe gepassioneerd je eerst ook was. Dat betekent dus of dat je stopt en wat anders gaat doen voor wie weet hoe lang, of dat emoties niet het meest betrouwbaar zijn.
FOLLOW YOUR FLOW
Het ironische is dat ‘go with the flow’ met de tevredenheid-instelling een antigif probeert te zijn tegen het willen van emoties. Zo moet het tevreden zijn een einde maken aan het steeds maar opnieuw verlangen. De werkelijkheid is echter dat het ene gif plaatsmaakt voor het andere.
Zoals we al eerder zagen, zorgt deze tevredenheid voor een enorm passieve houding. Dat is dus een nog erger uiterste. Daarbij – en dat is het ironische – ‘go with the flow’ is eigenlijk een verkapte versie van ‘follow your feelings’. Het wordt dan niet zo benoemd, maar ‘meegaan met de flow’ komt gewoon neer op ‘meegaan met wat jij voelt’. Iemand gaat namelijk niet ergens in mee enkel omdat het op zijn of haar pad komt. Het komt op iemands pad én het voelt goed. Bewust of onbewust wordt dat dus alsnog bepaald door emoties. Het is dan wel passiever, en tevredenheid wordt erbij gehaald om het vredelievender te laten klinken – het is nog steeds hetzelfde principe.
Zelfs al zouden we het dus willen, als mensen kúnnen we onze emoties niet geheel uitzetten. Ik geloof ook niet dat dat moet; het is immers hetgeen dat ons mens maakt. Niet te vergeten dat het enigszins hypocriet van mij zou zijn, aangezien ik als illustrator niets anders doe dan op andermans emotie in te spelen 
Emoties ervaren is dus helemaal niet slecht. Naast dat het gewoon gezond is om ze te ervaren, kan het ook een goede motivator zijn. Zo zagen we al bij ‘go with the flow’ dat er enige assertiviteit nodig is om iets op te bouwen, en dat komt vaak door onze verlangens. Het is dus helemaal niet nodig om onze verlangen de deur uit te doen, het moet alleen wel in dienst staan van een lang termijn plan. Dat betekent dus ook d oorzetten wanneer het niet meer zo leuk voelt. Oftewel, selectief emoties gebruiken; weten wanneer je moet relativeren. Doe je dat niet, dan word je gewoon dor ze overrompeld.
Alright, tot zover de twee uitspraken. Hopelijk heb ik onderweg niet voor een existentiële crisis gezorgd. Alhoewel – ik weet uit eigen ervaring hoe een existentiële crisis dé ultieme gelegenheid is om zaken te heroverwegen. Aangezien het doel van deze blog is om uit de aannemelijkheid te stappen, is een minicrisis veroorzaken wellicht nog niet zo slecht. A win is a win – right?
Goed, alle gekkigheid terzijde – ik hoop oprecht dat deze blog laat inzien dat het leven veel gecompliceerder, en bovenal veel waardevoller is dan een catchy lijfspreuk kan uitdrukken. ‘Follow your feelings’ en ‘go with the flow’ zijn dan wel leuke uitspraken, uiteindelijk zijn het vooral makkelijke excuses om niet verder te hoeven nadenken over het leven. Het is dan ook geen makkelijk onderwerp; het negeren laat alleen de aanwezigheid ervan niet verdwijnen.
HOE NU VERDER??
Nu ‘go with the flow’ en ‘follow your feelings’ toch niet zulke goede levenswijzen blijken te zijn, weten we vooral hoe het níet moet. De logische vervolgvraag is: wat dan wel? Hoe moet het leven dan worden geleefd?? Het ironische is dat hoewel de twee uitspraken zelf geen volwaardig antwoord geven op deze vraag, hun tekortkomingen hier wel iets duidelijk over maken. Dit heeft weer alles te maken met autoriteit.
We zagen dat ‘follow your feelings’ emoties aanwijst als ultieme raadgever. Door hun onbetrouwbaarheid en veranderlijke karakter zijn ze hier alleen totaal niet geschikt voor. ‘Go with the flow’ daarentegen neemt een passieve houding aan waarin ‘de flow’ als autoriteit wordt aangewezen, maar ook dit bleek neer te komen op emoties. Waar het dus misgaat, is dat beide iets als autoriteit willen aanwijzen wat die rol helemaal niet aankan. Het antwoord op de vraag hoe we wél moeten leven, heeft dus alles te maken met het antwoord op de vraag wie of wat de autoriteit in het leven wel moet zijn. Wie de autoriteit heeft, bepaalt immers het doel – en dat beïnvloedt weer hoe we leven.
Als we weer kijken naar de twee uitspraken, dan valt op dat er qua autoriteit twee mogelijkheden zijn: een autoriteit die in onszelf zit of een hogere autoriteit die dus buiten onszelf staat. ‘Follow your feelings’ zegt dat de autoriteit in onszelf zit en ‘go with the flow’ probeert het hogerop te zoeken. Ik zeg hier expres probeert, aangezien we al zagen dat ook dit neerkwam op onszelf.
Bewust of onbewust wil ‘go with the flow’ dus het beste van beide werelden. Zelf ons leven bepalen voelt dan ook het fijnst; wij mensen zijn alleen feilbaar. Een hogere autoriteit heeft dit probleem dus niet. Aangezien het boven ons staat, kan het objectief aangeven wat de beste beslissingen zijn; dat is dus een stuk betrouwbaarder dan onze subjectiviteit. Er is alleen wel een maar: niet alles is zomaar een hogere autoriteit.
Ik kom hier eigenlijk weer terug op mijn eerdere punt over autoriteit en de flow. Ik kaartte toen aan dat er bepaalde attributen bij een hogere autoriteit aanwezig moeten zijn. Zo noemde ik het hebben van macht, intelligentie en persoonlijke eigenschappen als een bewustzijn en logica. De flow gaf echter helemaal geen indicatie hieraan te voldoen. Dit is overigens tevens het geval met ‘het universum’ en ‘het lot’. Allemaal zijn ze heel vaag over hun hoedanigheid, waardoor ze niet veel betrouwbaarder lijken dan wijzelf. De vraag is dus of er wél een betrouwbare hogere autoriteit is – en zo ja, wie of wat.
Als we opnieuw kijken naar bovenstaande eigenschappen en heel eerlijk zijn, dan klinkt het best wel als God toch? Of je nou wel of niet in God gelooft – een persoonlijk en machtige Heerser die boven ons staat, is precies hoe het theïsme God omschrijft. Uiteraard zegt dit niet meteen welk geloof de juiste kijk op Hem heeft, maar dat is dan ook niet het punt. Voor nu gaat het erom of God wél de ultieme hogere autoriteit kan zijn waar de anderen tekort komen. Als we dus kijken naar bovenstaande attributen en dat vergelijken met de theïstische God, dan is het antwoord wel degelijk ja.
WIE IS DUS DE AUTORITEIT?
We hebben nu dus gekeken naar de twee vormen van autoriteit. Als wij iets boven onszelf aanstellen als autoriteit van ons leven, dan moeten we daarnaar luisteren. Willen we dat niet, dan bepalen we alles zelf. Hierin is dus geen middenweg; als je geen hogere autoriteit aanstelt, dan ben je het automatisch zelf. Dat is dus best een flinke verantwoordelijkheid, en zoals ik eerder aankaartte gaat dat door de feilbaarheid en subjectiviteit niet altijd goed. Voor jouzelf, maar ook voor anderen – want wat nou als mijn levenswijze een ander schaadt?
Wanneer ieder de autoriteit van zijn eigen leven is, dan is er eigenlijk geen basis om te zeggen dat het verkeerd is wanneer iemand anders leven wordt geschaad. Het is immers de ene mening tegen een ander. Nu kunnen we zeggen dat we wel beter weten of dat er wetten zijn die dit tegenhouden, maar de tweede wereldoorlog is een pijnlijk bewijs van niet. Er was toen zelfs een grote aanhang die het ondersteunde – om maar meteen aan te geven hoe venijnig het bandwagon effect kan zijn. Mijn punt is dus dit: moeten wij wel de autoriteit van ons leven willen zijn?
In de blog licht ik wel heel leuk uit hoe bepaalde levenswijze werken en waar het scheefloopt – hoe je jouw leven leidt, is uiteindelijk jouw eigen keus. Als je dus wilt, kan je de flow, jezelf, het universum of wat dan ook aanstellen tot de autoriteit van jouw leven. Het gaat er dan ook niet om of het kan; het gaat erom wat een goede fundatie is. Als ik dan alle opties bekijk en vergelijk, kan ik alleen concluderen dat God dat is; dat klinkt alleen een stuk minder leuk.
Ik hoop dat inmiddels duidelijk is dat in het leven het niet gaat om wat leuk klinkt, maar wat in de realiteit werkt. Uiteraard geldt dat ook voor God. Ik kan wel leuk vertellen dat God in theorie het meest betrouwbaar is als autoriteit, er moet ook bewijs zijn dat Hij überhaupt bestaat. Het goede nieuws is dat dat er is! Hier kom ik meteen weer terug op het punt welk geloof dan het juiste is. In mijn zoektocht kwam ik namelijk op het christendom uit. Dit is alleen een totaal andere discussie en aangezien ik het belangrijk vind daar wel de ruimte voor te nemen, heb ik in deze blog een kort overzicht geschreven.
Of bewijs van het bestaan van God echter overtuigt om Hem ook daadwerkelijk te volgen, is een ander punt. Dat kan aan mijn overtuigingskracht liggen, maar grotendeels zal het toch aankomen op een andere factor waar we al eerder mee te maken hebben gehad: emoties. Alles waar we wel of niet in geloven, komt namelijk met een dikke laag emoties. Zelfs al zouden we dus al het bewijs van de wereld krijgen, sommigen dingen wíllen we gewoon niet aannemen.
Ondanks dat hoop ik dat deze blog wel dingen aan het denken zet – ook wel ‘some food for thought’, om maar meteen aan te geven dat ik geen haat heb op alle uitspraken 
. Feit is eenmaal dat het leven het allerbelangrijkste bezit is dat we hebben, maar velen dit in aannemelijkheid leven. Ik hoop dat inmiddels duidelijk is dat hier grote gevolgen aan kunnen hangen. Nu gaat het dan wel om twee uitspraken, er zijn nog veel zwaardere onderwerpen die met dezelfde nonchalance worden behandeld.
Tot zover deze blog. Zoals ik net schreef, hoop ik dat dit stof tot nadenken heeft gegeven. In de huidige maatschappij wordt het steeds moeilijker gemaakt om een tegengeluid te geven of te horen. Ik vind het daarom zo belangrijk om op deze manier zaken aan de kaak te stellen en bewust te maken. Dat blijf ik dus ook doen. Dit is slechts de eerste blog in een reeks waarin ik de huidige cultuur bespreek. Vond je dit dus interessant, houd dan vooral je ogen open voor de aankomende blogs!
